In Nederland is een wooncoöperatie een vorm van zelf ontwikkelde collectieve huisvesting. Geleid door hun gedeelde normen en waarden ontwikkelen en beheren bewoners samen hun eigen woningen. De wooncoöperatie is een gemeenschap waarin bewoners het een en ander met elkaar delen. Wat de bewoners delen varieert van bijvoorbeeld een gemeenschappelijke tuin tot een gezamenlijke huishouding, tot gezamenlijke zorg voor elkaar en voor kinderen. Een wooncoöperatie kan een kleine hechte gemeenschap zijn, maar ook een grotere losse groep en alles daar tussenin.

Wooncoöperaties zijn grotendeels gevestigd en verspreid over heel Europa en hebben ook in Nederland een lange geschiedenis, de eerste projecten werden in de jaren 1860 in Amsterdam gebouwd als co-housing voor arbeiders. De projecten zijn lange tijd stopgezet, maar dankzij de Woningwet die in 2015 werd geïntroduceerd duiken wooncoöperaties nu weer op. De gemeente Amsterdam lanceerde onlangs het ‘Actieplan Woningcoöperaties’ en heeft als doel om binnen 4 jaar 15 tot 20 projecten te realiseren, waarvan 7.000 woningen in 2030 (waarvan 50% nieuwbouw), dit alles valt onder de verantwoordelijkheid van de afdeling Zelfbouw van de Gemeente Amsterdam. Het uiteindelijke doel is om binnen 25 jaar 10% van de gehele woningvoorraad in handen van coöperaties te hebben. Overal in Nederland springen nieuwe groepen op en vaak vormen deze burgerinitiatieven de agenda van lokale gemeenten.

Er zijn verschillende vormen van wooncoöperaties:

1 - Wooncoöperaties waarvan de leden collectieve eigenaren zijn

De toekomstige bewoners richten samen een vereniging op: de wooncoöperatie. De leden van de wooncoöperatie zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor het ontwerp, de bouw en het beheer van hun gebouw. De wooncoöperatie is de eigenaar van het gebouw en de verhuurder. De leden huren hun woning bij hun wooncoöperatie. Op deze manier hebben de bewoners veel zeggenschap over de inrichting van hun woonruimte en zijn ze collectieve eigenaren, terwijl ze individueel huren.

2 - Beheerscoöperaties

Een andere vorm is de beheerscoöperatie. De leden van de wooncoöperatie (de huurders) zijn slechts verantwoordelijk voor (een deel van) het beheer van de woningen en gemeenschappelijke ruimtes. Het gebouw is van een andere eigenaar, bijvoorbeeld een woningbouwvereniging of een particuliere eigenaar.

Time to Access is een van de medeoprichters en ontwerper (in samenwerking met Roel van der Zeeuw Architecten) van de Nieuwe Meent, een van de nieuwe pilot wooncoöperaties in Amsterdam. Dankzij onze betrokkenheid bij het project hebben we expertise opgedaan op het gebied van coöperatieve regelgeving, financiering, ontwikkelingsstrategieën en groepsdynamica en hebben we een netwerk van gelijkgestemden in de academische wereld, in de bouwsector en de coöperatieve beweging ontwikkeld.

Sinds 2018 experimenteren we met verschillende vormen van participatie en coproductie, eerst met de Nieuwe Meent en daarna met andere initiatieven zoals Compleks (Utrecht) en de Bundel (Amsterdam). Dankzij de samenwerking met alle betrokken toekomstige bewoners bedenken we originele co-design tools waarbij onder andere storytelling, gaming en brainstormen een rol spelen. Met de toekomstige bewoners verkennen we financieringsmodellen, maken we actoranalyses, helpen we bij systeemdenken en besluitvorming, en ondersteunen we groepen bij het organiseren van hun project met governance en planning.

Laten we niet vergeten dat we architecten zijn. Onze belangrijkste focus ligt op co-design. We stellen onze expertise ten dienste van de gemeenschappen waarmee we werken om hen te begeleiden tijdens het hele ontwerpproces, te beginnen met het samen definiëren van het Programma van Eisen (Programma van Eisen), het analyseren van de stedelijke context en bouwregelgeving om potentiële sterke en zwakke punten te ontdekken van het toekomstige gebouw, het achterhalen van de wensen en verlangens van de groep als geheel en van de individuen die de groep vormen, en dit alles vertalen naar het ontwerp. De relatie tussen de zelfstandige en de gemeenschappelijke aspecten van het project/de gemeenschap is altijd een onderwerp dat we grondig onderzoeken. De groep wordt ondersteund bij het nemen van weloverwogen beslissingen over alle aspecten van het project en in de gehele spanne van het project, waaronder bijvoorbeeld de definitie van een duurzaamheidsconcept, de keuze van de optimale technische installaties en van bouwmateriaal, en de mogelijkheid om een ​​deel DIT (do it together, ofwel doe het samen) tijdens de bouw van het project op te nemen. We ondersteunen ook groepen bij het omgaan met alle andere betrokken professionals, zoals structurele en bouwfysische ingenieurs, duurzaamheidsadviseurs, aannemers, enz.